Ocena ryzyka mikrobiologicznego wirusów w żywności – wytyczne FAO/W

Wirusy przenoszone drogą pokarmową stanowią istotne zagrożenie zdrowia publicznego, które wciąż nie zostało w pełni opanowane. W odpowiedzi na ten problem, w 2023 roku eksperci z FAO (Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa) oraz WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) opracowali szczegółowy raport pt. „Ocena ryzyka mikrobiologicznego wirusów w żywności”. Dokument ten dostarcza niezbędnych podstaw naukowych do oceny zagrożeń związanych z wirusami przenoszonymi drogą pokarmową, a także wskazuje na kluczowe obszary wymagające dalszych działań.

Wirusy przenoszone drogą pokarmową – globalne zagrożenie zdrowotne

Co roku wirusy przenoszone z żywnością wywołują miliony przypadków chorób na całym świecie, w tym przypadki wymagające hospitalizacji, a w niektórych przypadkach prowadzące do zgonów. Wśród najbardziej niebezpiecznych wirusów znajdują się:

• Norowirus – najczęstszy czynnik wywołujący choroby pokarmowe, odpowiedzialny za liczne epidemie na całym świecie.
• HAV (wirus zapalenia wątroby typu A) – wysoce zakaźny, szczególnie niebezpieczny w krajach o niskim poziomie sanitarnym.
• HEV (wirus zapalenia wątroby typu E) – zoonotyczny patogen, przenoszony głównie przez wieprzowinę i produkty odzwierzęce.

Raport FAO/WHO poświęca również uwagę mniej powszechnym wirusom, takim jak rotawirus, sapowirus czy enterowirus, które wymagają dalszych badań, by lepiej zrozumieć ich rolę w przenoszeniu chorób pokarmowych.

Najbardziej niebezpieczne wirusy i produkty spożywcze

W dokumencie zidentyfikowano produkty spożywcze, które stanowią szczególne zagrożenie w kontekście zakażeń wirusami. Zostały opisane pary wirus–żywność, które w przypadku skażenia mogą prowadzić do poważnych zachorowań:

• Norowirus: gotowe do spożycia potrawy, mrożone jagody, małże
• HAV: małże, mrożone jagody, gotowe potrawy
• HEV: wieprzowina (szczególnie wątroba) i dziczyzna

Te produkty są najbardziej narażone na zanieczyszczenie wirusami w różnych etapach łańcucha dostaw, od produkcji po konsumpcję.

Rozwój metod analitycznych – wyzwania i postępy

Od 2008 roku nastąpił znaczący postęp w rozwoju metod wykrywania wirusów w żywności. Zostały opracowane i zwalidowane techniki, takie jak RT-qPCR, które umożliwiają wykrywanie materiału genetycznego wirusów w różnych matrycach żywnościowych. Jednak dostępne metody nadal nie pozwalają na jednoznaczne określenie, czy wykryty wirus jest zakaźny. Dodatkowo, matryce żywnościowe, takie jak małże czy warzywa liściaste, stanowią wyzwanie dla precyzyjnego wykrywania i analizy wirusów.

Czynniki środowiskowe i wskaźniki zanieczyszczenia

Raport porusza również kwestie związane z monitorowaniem wirusów w środowisku. Zidentyfikowano możliwe wskaźniki, takie jak bakteriofagi oraz wirusy zwierzęce i roślinne, które mogą pomóc w wykrywaniu zanieczyszczenia żywności wirusami. Podkreślono, że niezbędne są dalsze badania nad tymi wskaźnikami, aby opracować skuteczne narzędzia detekcji.

Główne wyzwania i luki w danych

Jednym z kluczowych wyzwań w walce z wirusami przenoszonymi drogą pokarmową jest brak odpowiednich danych epidemiologicznych, zwłaszcza w krajach o niskim dochodzie. Systemy monitorowania wirusów w żywności są w wielu miejscach niewystarczające, co utrudnia szybką identyfikację zagrożeń.

W raporcie wskazano również na potrzebę opracowania nowych metod oceny zakaźności wirusów, które pozwolą na lepsze prognozowanie ryzyka zakażeń. Ponadto, zmiany klimatyczne oraz globalizacja mają znaczący wpływ na wzrost ryzyka związanych z wirusami w łańcuchu dostaw żywności.

Rekomendacje ekspertów – co należy zrobić?

Aby skutecznie przeciwdziałać zagrożeniom związanym z wirusami przenoszonymi drogą pokarmową, eksperci FAO i WHO przedstawili szereg rekomendacji:

1. Rozwój metod analitycznych: Konieczne jest opracowanie nowych testów, które będą w stanie ocenić zakaźność wirusów w próbkach żywności.
2. Budowanie potencjału krajowego: Inwestycje w szkolenia oraz odpowiednie wyposażenie laboratoriów, które umożliwią lepsze monitorowanie zagrożeń na poziomie krajowym i regionalnym.
3. Poprawa standardów sanitarnych: Konieczne jest zwiększenie przestrzegania dobrych praktyk rolniczych (GAP) oraz higienicznych (GHP) na każdym etapie produkcji i dystrybucji żywności, szczególnie w krajach o niższym poziomie sanitarnym.

Wirusy przenoszone drogą pokarmową, takie jak norowirus, HAV i HEV, stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego na całym świecie. Raport FAO/WHO podkreśla potrzebę zintegrowanego podejścia do rozwiązywania tego problemu, które obejmuje rozwój metod wykrywania wirusów, wzmocnienie systemów nadzoru epidemiologicznego oraz globalną współpracę w celu ograniczenia ich transmisji.

Wdrożenie zaleceń zawartych w raporcie może przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa żywności oraz zmniejszenia liczby przypadków zakażeń i chorób pokarmowych na całym świecie. Współpraca międzynarodowa i zaawansowane technologie analityczne będą kluczowe w walce z tym globalnym zagrożeniem.

Źródło:

1. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/379637/9789240101074-eng.pdf?sequence=1