Drgania miejscowe i ogólne w pracy – Wpływ na zdrowie pracowników i środki ochrony

Drgania, zarówno miejscowe, jak i ogólne, są istotnym czynnikiem, który może wpływać na zdrowie i komfort osób pracujących w różnych branżach. Ich długotrwałe oddziaływanie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, obniżając jakość życia pracowników i ich efektywność. W tym artykule przyjrzymy się, czym są drgania miejscowe i ogólne, jak wpływają na organizm człowieka oraz które branże są szczególnie narażone na ich negatywne skutki.

Czym są drgania miejscowe i ogólne?

Drgania miejscowe to drgania, które oddziałują na określoną część ciała pracownika, zwykle na ręce, nadgarstki czy ramiona. Zwykle mają miejsce w wyniku kontaktu z wibracjami emitowanymi przez narzędzia i maszyny, które pracownik trzyma w dłoniach lub używa w sposób ciągły. Przykładem takich drgań mogą być drgania rękojeści młotków pneumatycznych, wiertarek czy pił mechanicznych.

Drgania ogólne to drgania, które wpływają na całe ciało pracownika. Zwykle są wynikiem kontaktu z maszynami lub pojazdami, które generują wibracje odczuwalne przez ciało, np. podczas pracy w maszynach roboczych, na pojazdach mechanicznych (ciągniki, koparki) czy wibracji od podłoża w wyniku pracy w środowisku przemysłowym.

Oba rodzaje drgań mają różne mechanizmy działania i mogą prowadzić do odmiennych problemów zdrowotnych, ale łączy je jedno – negatywny wpływ na zdrowie pracownika, zwłaszcza przy długotrwałym narażeniu.

Wpływ drgań miejscowych na zdrowie

Drgania miejscowe, które wpływają na ręce i ramiona pracownika, mogą prowadzić do różnych problemów zdrowotnych. Długotrwałe narażenie na wibracje może prowadzić do:

• Choroby wibracyjne ręki – Jest to zespół objawów, który obejmuje zaburzenia ukrwienia, bóle stawów, drętwienie, mrowienie oraz osłabienie siły uchwytu. W najcięższych przypadkach może dojść do uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych.
• Zaburzenia krążenia – Długotrwałe trzymanie w rękach drgających narzędzi może prowadzić do pogorszenia krążenia, co objawia się opuchlizną, bólem i uczuciem chłodnych palców.
• Choroby zwyrodnieniowe stawów – Zwiększone obciążenie stawów rąk i nadgarstków może prowadzić do chorób zwyrodnieniowych, takich jak zapalenie stawów, bóle mięśniowe czy uszkodzenia tkanek łącznych.

Wpływ drgań ogólnych na zdrowie

Drgania ogólne, oddziałujące na całe ciało, mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, zwłaszcza przy długotrwałym i intensywnym narażeniu. Wśród najczęstszych problemów zdrowotnych związanych z drganiami ogólnymi wyróżnia się:

• Zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego – Narażenie na drgania ogólne może prowadzić do bólu pleców, szyi, kręgosłupa i innych części układu mięśniowo-szkieletowego. Może to skutkować przewlekłymi bólami oraz zmniejszeniem wydajności.
• Choroby układu krążenia – Długotrwałe narażenie na wibracje ogólne może wpływać na układ krążenia, prowadząc do zwiększonego ryzyka chorób serca, nadciśnienia i innych problemów z krążeniem.
• Problemy z równowagą i koordynacją – Praca w warunkach silnych drgań ogólnych może prowadzić do zaburzeń w koordynacji ruchowej oraz pogorszenia równowagi, co w konsekwencji może prowadzić do wypadków w miejscu pracy.

Które branże są narażone na drgania miejscowe i ogólne?

Drgania miejscowe i ogólne mogą występować w wielu branżach, ale niektóre z nich są szczególnie narażone na ich negatywne skutki. Wśród tych branż wyróżniają się:

1. Przemysł ciężki – Praca z maszynami wibracyjnymi, młotami pneumatycznymi, wiertarkami czy piłami mechanicznymi może prowadzić do drgań miejscowych. Maszyny do obróbki materiałów, jak również urządzenia do transportu materiałów, mogą generować silne drgania ogólne.
2. Budownictwo – Wykorzystanie maszyn takich jak młoty wyburzeniowe, wiertnice czy betoniarki, a także praca z ciężkimi pojazdami roboczymi, naraża pracowników na działanie drgań ogólnych i miejscowych.
3. Transport – Kierowcy samochodów ciężarowych, operatorzy maszyn budowlanych, a także pracownicy w transporcie kolejowym czy lotniczym, narażeni są na drgania ogólne spowodowane wibracjami w pojazdach.
4. Rolnictwo – Praca z maszynami rolniczymi, takimi jak traktory, kombajny czy sieczkarnie, generuje silne wibracje, które mogą oddziaływać zarówno na całe ciało, jak i na ręce i ramiona operatorów.
5. Leśnictwo – Praca z piłami łańcuchowymi, wycinarkami do drewna oraz innymi narzędziami wytwarzającymi drgania, naraża pracowników na wibracje miejscowe.
6. Przemysł motoryzacyjny i maszynowy – Praca z precyzyjnymi narzędziami, takimi jak wkrętaki, wiertarki czy narzędzia w zakładach produkcyjnych, prowadzi do ekspozycji na drgania miejscowe.

Jakie są normy dotyczące drgań w miejscu pracy?

W Polsce oraz w Unii Europejskiej obowiązują przepisy i normy, które regulują dopuszczalne poziomy drgań w miejscu pracy. Przepisy te określają maksymalne dopuszczalne poziomy drgań, które mogą występować w różnych branżach, aby zapobiec uszkodzeniom zdrowia pracowników.

• Dyrektywa UE 2002/44/WE – Określa minimalne wymagania dotyczące ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników narażonych na drgania mechaniczne.
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (z późniejszymi zmianami) – Zawiera przepisy dotyczące ochrony przed drganiami w miejscu pracy oraz metody oceny narażenia na drgania.

Jakie środki ochrony stosować?

W celu zminimalizowania ryzyka związanego z drganiami, przedsiębiorstwa powinny wdrażać odpowiednie środki ochrony, takie jak:

• Zmniejszenie czasu ekspozycji na drgania – Organizacja pracy w taki sposób, aby pracownicy nie byli narażeni na drgania przez długi czas.
• Używanie narzędzi i maszyn wytwarzających mniejsze drgania – Wybór nowoczesnych urządzeń, które generują mniej wibracji.
• Ochrona osobista – Stosowanie rękawic wibracyjnych, odzieży ochronnej oraz odpowiednich urządzeń redukujących drgania.
• Szkolenia i świadomość – Edukowanie pracowników na temat ryzyka związanego z drganiami oraz właściwych metod ochrony.

Podsumowanie

Drgania miejscowe i ogólne w miejscu pracy to poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników, które może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, w tym chorób układu mięśniowo-szkieletowego, zaburzeń krążenia oraz problemów z układem nerwowym. Branże takie jak przemysł, budownictwo, transport, rolnictwo i leśnictwo są szczególnie narażone na te zagrożenia. Właściwe monitorowanie poziomów drgań oraz stosowanie odpowiednich środków ochrony jest kluczowe, aby zapewnić zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

Źródła:

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650.